Kolorowy napis z ideogramami: Świat Nei Jia

NR 27 (GRUDZIEŃ 2002)

Taijiquan

POCZĄTKI TAI CHI
Dan Docherty

Materiał udostępniony przez Warszawską Szkołę Tai Chi - "YMAA Warszawa"

TAOISTYCZNE SZTUKI WALKI

Zarówno sztuki walki, jak i taoizm istniały w Chinach na długo przed narodzeniem Chrystusa. Trudno zatem przypuszczać, by Tai Chi Chuan było jedyną lub choćby pierwszą sztuką walki stworzoną przez taoistów. Tradycyjnie przyjmuje się, że przed Tai Chi Chuan istniały: "Trzydzieści Siedem Postaw", "Dziewięć Małych Niebios", "Przedniebiańskie Techniki", "Poniebiańskie Techniki". Za najstarszy system uważa się "Trzydzieści Siedem Postaw". Miał je opracować słynny mnich Xu Xuan Ping, żyjący za czasów dynastii Tang (618-960 n.e.). Taoistyczne praktyki i chińskie sztuki walki istniały już wtedy od ponad 1000 lat, więc powstanie sztuki łączącej oba te światy, podobnej do dzisiejszej Tai Chi Chuan wydaje się całkiem prawdopodobne. Czy były to któreś z wymienionych systemów - nie sposób dziś powiedzieć.

CHANG SAN FENG I GÓRA WUDANG

Góra Wudang to nieprzystępny, liczący 77 mile kwadratowe, obszar w prowincji Hubei (środkowe Chiny). W sumie 72 szczyty. Tereny te związane są z taoistycznymi mnichami i ich religią co najmniej od 649 r. n.e., kiedy to ówczesne władze rozpoczęły budowę pierwszego taoistycznego klasztoru. Do chwili obecnej przetrwało w tym rejonie 46 większych świątyń oraz 72 sanktuaria.

Odwiedziliśmy górę Wudang razem z moim nauczycielem, mistrzem Cheng Tin Hungiem w maju 1984 r.. Przewodnicy powiedzieli, że był to zaledwie trzeci przypadek w historii, gdy ktoś nie będącym Chińczykiem otrzymał pozwolenie na zwiedzanie góry Wudang. Celem naszej wizyty było zebranie materiałów o słynnym taoiście Chang San Fengu. Dla nas, jako praktyków Tai Chi, ma on takie samo znaczenie jak Bodhidharma dla stylistów z Shaolin. Ustny przekaz, jaki mój mistrz otrzymał od swojego mistrza Qi Min Xuana, a on od swojego mistrza Ching Yata, a on od twórcy stylu Yang, Yang Lu Chana, mówi o tym, że stwórcą Tai Chi Chuan był taoistyczny mnich, Chang San Feng.

W kronikach dynastii Ming można znaleźć zapis, że za panowania cesarz Tai Zu (1368-1398) i Cheng Zu (1403-1424) wysłannicy dworu poszukiwali Cheng San Fenga na górze Wudang, aby prosić go o doradzanie cesarzowi. Misja zakończyła się niepowodzeniem. W roku 1459 cesarz Ying Zong ogłosił oficjalnie, że Chang San Feng zjednoczył się z Tao.

Podczas naszej wizyty odwiedziliśmy m.in. taoistyczne cele u podnóża góry Wudang. Główny budynek stanowi tam mała świątynia, w której znajduje się autoportret Chang San Fenga oraz upamiętniająca go płyta z brązu, ufundowana przez cesarza Yin Zonga w 1459 r.. Nie zobaczyliśmy jednak na górze Wudang nic, co potwierdziłoby że Chang San Feng miał, bądź też nie miał, cokolwiek wspólnego z Tai Chi Chuan.

CHANG SAN FENG I MIASTECZKO POA JIE

Mój nauczyciel odwiedził taoistyczne świątynie w miasteczku Pao Jie, w prowincji Shanxi (środkowe Chiny) i jest przekonany, że właśnie tam Chang San Feng spędził ostatnie lata swojego życia. Jego zdaniem Tai Chi Chuan zeszło na tym etapie do podziemia, będąc sztuką przekazywaną w obrębie tamtejszej wspólnoty taoistycznej z pokolenia na pokolenie, aż do momentu, gdy pojawiło się w wiosce Chen Jia Gou, w prowincji Henan (niedaleko na południe od Pao Jie), jakieś 400 lat później.

Związki Chen San Fenga z Pao Jie potwierdzają znajdujące się tam obrazy i inskrypcje, jak również niewielka pustelnia wybudowana na zboczu góry dla upamiętnienia wielkiego mędrca.

Jeśli teoria mojego mistrza jest słuszna, to miasteczko Pao Jie stanowiłoby ogniwo łączące Chang San Fenga i wioskę rodziny Chen.

TAOISTYCZNA FILOZOFIA

Obiegowa opinia głosi, choć jest to mało prawdopodobne, że Osiem Trygramów (Ba Gua) i księga Przemian (I Ching) zostały odkryte przez legendarnego Żółtego cesarza (Fu Hsi, żył około 2852-2737 p.n.e.), uporządkowane przez założycieli dynastii Chon (około 1030-221 p.n.e.), a opatrzone komentarzem przez Konfucjusza. Co więcej, Lao Tzu, przypuszczalny autor Tao Te Ching, miał żyć w tych samych czasach co Konfucjusz. Nie wdając się w spory historyczne można stwierdzić, że klasyczne teksty taoistyczne tzn. I Ching oraz Tao Te Ching na pewno istniały (w formie zbliżonej do obecnej) podczas później dynastii Chou.

TAOISTYCZNE ĆWICZENIA

Około IV w. p.n.e. taoistyczny filozof Chuang Tzu, pisze o "Dao Yin" - ćwiczeniach poprawiających krążenie krwi i przepływ chi, polegających na zginaniu i prostowaniu kończyn. Chuang Tzu wspomina także o "Tu Na" - ćwiczeniach oddechowych wspomagających wentylacje płuc. Praktyki te służyły celom medytacyjnym i terapeutycznym. Można je dziś odnaleźć w takich ćwiczeniach jak "Zabawy Pięciu Zwierząt" czy "Osiem Kawałków Brokatu" (Baduanjin).

CHIŃSKIE SZTUKI WALKI

Słynny klasztor Shaolin u podnóża Songshan został zbudowany około roku 494 n.e.. Jednakże już znacznie wcześniej, bo w czasach dynastii Shang (około 1520-1030 p.n.e.), istniały dobrze rozwinięte techniki walki przy użyciu broni i rozgrywane były turnieje sztuki walki. Za czasów dynastii Chou (10300-221 p.n.e.) za sporty walki uważano: zapasy, łucznictwo i wyścigi rydwanów.

W 1984 odwiedziłem osobiście klasztor Shaolin. Był on dość mały i mocno zrujnowany, lecz od tamtej pory przeszedł renowację. Teoria mówiąca o tym, że chińskie sztuki walki narodziły się właśnie tutaj i że to Badhidharma był postacią, od której wszystko się zaczęło, po prostu nie trzyma się kupy Równocześnie nie można zaprzeczyć, że klasztor Shaolin miał ogromny wpływ na rozwój sztuk walki w Chinach.

BADANIA NAD STYLEM CHEN

Zanim spróbujemy ustalić, kto był twórcą Tai Chi Chuan, powinniśmy wpierw ustalić kto nim na pewno nie był.

Do niedawna powszechnie akceptowano pogląd, że twórcą Tai Chi Ceuan był Chen Wang Ting z rodziny Chen, zamieszkującej wioskę Chen Jia Gou w prowincji Henan. Razem z moim mistrzem ustaliliśmy, że nie jest to prawdą.

Jeden z wybitniejszych chińskich ekspertów w dziedzinie sztuk walki, Gu Liu Sheng, opisał w artykule z 9 czerwca 1980 r. (zamieszczonym w chińskim magazynie "Physical Education Newspaper"), jak przez pomyłkę uznał kiedyś, że Chen Wang Ting był wysokiej rangi dowódcą w cesarskiej armii, podczas gdy w rzeczywistości służył on jako zwykły żołnierz w miejscowym garnizonie. Przez wiele lat nie można było sprostać tej informacji ze względu na sytuację polityczną.

Następnym dowodem jest świadectwo słynnego historyka sztuk walki, Wu Tu Nana, urodzonego w 1885. Wu Tu Nan zaczął ćwiczyć Tai Chi jako dziecko i od tamtej pory, aż do swojej śmierci w Pekinie w połowie lat 80-tych, badał historię tej sztuki. Jego książka "Badania nad stylem Chen" została wydana w Hong Kongu w 1986r.. Przez ucznia Wu Tu Nana, Ma You Chinga. Fragmenty tej książki zostały przeze mnie przetłumaczone.

Wu Tu Nan opisuje swoją wizytę w wiosce Chen, w prowincji Henan, w celu zbadania pochodzenia Tai Chi. Miało to miejsce w roku 1917. Jego przewodnikiem był Chen Xian, jedyna wykształcona osoba mieszkająca w wiosce (prowadził tam szkołę dla dzieci). Powiedział on Wu Tu Nanowi, że sztukę walki przekazywaną z pokolenia na pokolenie w rodzinie Chen było zawsze Pao Chui (Boks Armatni), styl wywodzący się z klasztoru Shaolin, leżącego w tej samej prowincji. Lecz pewnego razu, a było to jesienią, po zbiorach, gdy mieszkający w swojej rodzinnej wiosce Chen Chang Xing (1771-1853) jak zwykle uczył swoich synów i krewnych stylu Pao Chui, nagle usłyszał, że ktoś obserwujący trening z ukrycia zaśmiał się głośnio widząc jego techniki. Przypadkowa dekonspiracja sprawiła, że nieznajomy zaczął uciekać, jednak Chen Chang Xing zdołał go doścignąć i złapać za ramię. W tej samej chwili nieznajomy odwrócił się i posłał Chen Chang Xinga na ziemię. Gdy Chen wstał, natychmiast poprosił tajemniczą postać, by przyjęła go jako ucznia. Nieznajomy przedstawił się jako Jiang Fa i obiecał wrócić za 3 lata, gdy załatwi swoje sprawy.

Po 3 latach Jiang Fa rzeczywiście wrócił i nauczył Chen Chang Xinga tajników swojej sztuki, przyjmując go oficjalnie jako ucznia. Dla rodziny Chen był to ogromny dyshonor, dlatego zabroniono Chang Xingowi nauczania Pao Chui rodowej chluby wszystkich mieszkańców wioski, a pozwolono uczyć "własnego" stylu tylko w ukryciu, pod osłoną nocy. Ta wersja wydarzeń została potwierdzona również przez innych członków rodziny Chen, z którymi rozmawiał Wu Tu Nan.

Na koniec wizyty Wu Tu Nan został zabrany na grób Chen Wang Tinga, gdzie znalazł inskrypcję mówiącą o tym, że postać ta zakończyła edukację na poziomie podstawowym, a więc Chen Wang Ting nie mógł być generałem ani cesarskim urzędnikiem, jak można często przeczytać w książkach o Tai Chi Chuan.

STYL CHEN - DALSZE ANOMALIE

Każdy poważny student Tai Chi Chuan zdaje sobie sprawę z tego, że do zrozumienia teorii tej sztuki niezbędna jest znajomość taoistycznej filozofii - np. Klasyki Tai Chi ciągle nawiązują do Ośmiu Trygramów i Pięciu Elementów. Nawet słowo "Tai Chi" nawiązuje do taoistycznej koncepcji wszechświata zbudowanego z sił Yin i Yang. Jednakże w liczącej 227 stron książce "Styl Chen TaijiQuan" (Wydawnictwo Zhaohua, Pekin) można znaleźć tylko jedną, krótką wzmiankę o taoizmie, i ani słowa o Yin i Yang. Co więcej, styl Chen zawiera techniki, które nie pojawiają się w żadnym innym stylu Tai Chi Chuan, jak np. "Zielony smok wynurza się z wody", "Frontalna pozycja bestii" czy " "Podwójne kopnięcie z wyskoku". Jest nawet technika "Wojownik Buddy uderza w moździerz" - kompletnie nie na miejscu w taoistycznej sztuce walki.

Rodzina Chen nie potrafi też w przekonywujący sposób wyjaśnić, jaką drogą Tai Chi Chuan zostało przekazane do rzekomego twórcy (Chen Wang Ting, 9-te pokolenie) do pierwszego znanego powszechnie przedstawiciela (Chen Chang Xing, 14-te pokolenie). To jest brakujące ogniwo, gdyż co do Chen Chang Xinga, to nikt nie kwestionuje faktu, że znał on Tai Chi Chuan.

WNIOSKI

Początki Tai Chi Chuan są niejasne. Historycy, urzędnicy, politycy - wszyscy oni popełniają błędy, fałszują czasem prawdę, wyolbrzymiają lub marginalizują fakty. Te wypaczenia trafiają z kolei na lenistwo, cynizm, lub krępującą sytuację polityczną przyszłych badaczy, uniemożliwiając poznanie pełnej prawdy. Można jedynie zbliżać się do niej, stosując logikę i rachunek prawdopodobieństwa. Uważam, że Chen Wang Ting z wioski Chen nie miał pojęcia o Tai Chi Chuan. Moim zdaniem pierwszym przedstawicielem rodu Chen, który nauczył się tej sztuki, był Chen Chang Xing, a jego nauczycielem był Jiang Fa. Dopiero później członkowie rodziny Chen skorzystali z okazji dodania i przystosowania technik Tai Chi Chuan do swojego Pao Chui. Byłoby to zupełnie naturalne, szczególnie po tym, jak Yang Lu Chan (uczeń Chen Chang Xinga, twórca stylu Yang) został naczelnym instruktorem Gwardii Cesarskiej, co rozsławiło Tai Chi w całych Chinach. Te dodatki i przystosowania przekształciły Pao Chui w to co jest dziś nazywane stylem Chen Tai Chi Chuan. Uważam ponadto że rodzina Chen świadomie lub nieświadomie pomyliła swojego przodka, Chen Wang Tinga, z cesarskim urzędnikiem, którego imię tak samo się wymawia, choć inaczej piszę (słowo "Ting" zapisuje się innym znakiem).

Co do Chang San Fenga, taoisty z góry Wudanga żyjącego w czasach dynastii Ming, to jego istnieje wydające się być faktem ustalonym historycznie. Uważam, że miał on udział w rozwoju taoistycznych sztuk walki, z których powstało Tai Chi Chuan. Taka jest ustna tradycja przekazywana w mojej szkole, takie opinie wyrażają eksperci z innych linii przekazu. Gdyby trzeba było wymyślić fikcyjnego twórcę, to wybór padłby prawdopodobnie na kogoś znanego i żyjącego w bardziej zamierzchłych czasach. Dlatego, zanim nauczę kogoś Tai Chi Nei Kung (technik generowania wewnętrznej siły) musi on przejść tradycyjną ceremonię, którą ja sam kiedyś przeszedłem u mojego mistrza. Integralną częścią tej ceremonię jest oddanie szacunku dla Chang San Fenga, jako legendarnego twórcy Tai Chi Chuan.


Dan Docherty - jeden z najbardziej znanych ekspertów w dziedzinie Tai Chi Chuan, uczeń mistrza Chen Tin Hunga. Zasłyną na całym świecie startując jako reprezentant Hong Kongu w pełno kontaktowych turniejach walki. Stosując techniki Tai Chi pokonał czołowych przedstawicieli stylów zewnętrznych (kung fu), zajmując miejsca drugie (w 1976 r.) i pierwsze (w 1980 r.) w Mistrzostwach Azji Południowo-Wschodniej w Sztukach Walki. Obecnie mieszka i uczy w Londynie. Jest stałym współpracownikiem brytyjskiego "Tai Chi Magazine" Popularyzuje Tai Chi pisząc artykuły i uczestnicząc w seminariach szkoleniowych. Swój "styl" określa jako "Practical Tai Chi Chuan", aby podkreślić, że oprócz walorów zdrowotnych posiada on również realne zastosowania bojowe. Dan Docherty jest wiceprezydentem Europejskiej Federacji Tai Chi Chuan.

Powrót do spisu treści


Strona została przygotowana przez Tomasza Grycana.

Wszelkie pytania i uwagi dotyczące serwisu "Neijia" proszę przesyłać na adres:

Uwaga! Zanim wyślesz e-mail, przeczytaj dokładnie F.A.Q.

Powrót do strony głównej.