NR 49 (LIPIEC 2012)

ENERGIA QI W TRENINGU QIGONG
Rafał Becker

Warszawska Grupa Shaolińskiego Qigong
www.shaolinqigong.pl

Energia qi jest energią życiową. Istniejąc w nas, przepływa w meridianach, tkankach, narządach i organach, docierając do wszystkich komórek ciała i utrzymując je przy życiu. Istnieje wiele typów energii qi. Świadomość ich istnienia ułatwia praktykę osobom ćwiczącym rozmaite systemy qigong lub np. taijiquan. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie czytelnikom tematyki podziału energii qi, występującego zarówno w treningu Qigong jak i TCM.

"Trzy Skarby"

W teorii treningu Qigong i Tradycyjnej Medycyny Chińskiej (TCM) używa się pojęcia "Trzech Skarbów". Są nimi Jing, Qi i Shen.

Jing lub inaczej esencja, to skumulowana energia qi. Spośród powyższych "Trzech Skarbów" jest on najbardziej powiązany z ciałem fizycznym. Mieści się w dolnym dantien (centrum energetyczne mieszczące się kilka centymetrów poniżej pępka) bądź w systemie nerek - to samo miejsce w ciele, ale inny opis. Obejmuje on także naszą energię reprodukcyjną w postaci spermy lub komórek jajowych. Jing uważa się za rdzeń naszej witalności - fizyczną substancję, z której rozwija się nasze życie. Tracimy go na skutek nadmiernego stresu bądź zmartwień. Mężczyźni pozbywają się go także poprzez aktywność seksualną (w chwili ejakulacji), kobiety natomiast w trakcie zbyt obfitej menstruacji. Jing może być regenerowany dzięki odpowiedniej diecie, ziołowym suplementom oraz poprzez praktykę qigong.

Qi to energia, która ożywia nasze ciało i sprawia, że możemy wykonywać dowolne, anatomiczne i fizjologiczne zgodne z budową ruchy. (szerzej o tym dalszej części artykułu). Uważa się, że siedzibą Qi jest środkowy dantien (po środku klatki piersiowej, na wysokości serca) i jest powiązana z systemem organów wątroba-śledziona. Można pokusić się o co najmniej 2 porównania: jeśli chodzi o komputer, Jing jest hardwarem i softwarem (czyli fizycznymi częściami i oprogramowaniem), a energia qi jest elektrycznością, która umożliwia włączenie i zadziałanie fizycznej części komputera. Drugie porównanie odnosi się do świecy - Jing jest woskiem i knotem, a Qi jest ogniem-energią produkowaną z przekształcenia fizycznej bazy.

Shen to duch. Siedzibą Shen jest górny dantien (pomiędzy brwiami tzw. "trzecie oko") i powiązany jest z systemem organów serca. Shen to mentalno-emocjonalny aspekt świadomości związany silnie z naszą wolą. Shen jest duchowym promieniowaniem, możliwym do dostrzeżenia w ludzkich oczach. W swej czystej postaci emanuje jako miłująca dobroć, współczucie oparte na sercu przepełnionym mądrością i szczodrością. Odnosząc się do jednego z powyższych porównań, Shen jest światłością bijącą od ognia świecy. Jak duża jest ta światłość, zależy od jakości wosku i wielkości knota. Można więc powiedzieć o Shen, że jego siła zależy od odpowiedniego dbania o Jing i Qi.

Poprzez trening qigong przekształcamy Jing w Qi a Qi w Shen i zwie się to "ścieżką przemienienia". Możemy też pójść z procesem w odwrotną stronę, tzn. przekształcamy Shen w Qi a Qi w Jing, a jest to "ścieżka wytwarzania" bądź inaczej "ścieżka manifestowania". Można powiedzieć, że "Trzy Skarby" są naszymi ludzkimi różnymi częstotliwościami, na których funkcjonujemy jako całe kontinuum egzystencji. Możemy wybierać i decydować w dowolnym momencie, na którą częstotliwość się przestawiamy.

Niebiańska i Ziemska Qi

Wg chińskich mistrzów ludzie i nasze ludzkie ciała są pośrednikami pomiędzy Niebem a Ziemią i stąd wynika pierwszy podział energii qi na Ziemską energię Qi i Niebiańską energię Qi. Ludzie mają możliwość pobierać oba rodzaje tej energii - upraszczając: niebiańską pobieramy z ponad nas, a ziemską z pod nas. W treningu qigong znane są też sposoby na pracę z energią qi otaczającej nas przyrody: gór, jezior, rzek i drzew.

Nawet jeśli nie trenujemy świadomie qigongu, z każdym wdechem pobieramy Niebiańską Qi, a z każdym jedzeniem pobieramy Ziemską Qi.

Główne Funkcje Qi

Zgodnie z TCM energia qi ma 5 głównych funkcji w organizmie: popychanie, ogrzewanie, obrona (ochrona), kontrolowanie i przekształcanie. Funkcja popychania manifestuje się poprzez np. ruch krwi w naczyniach krwionośnych oraz ruch energii qi w meridianach. Ogrzewanie przejawia się w organizmie m.in. przez ciepło w narządach Zang Fu, skórze, mięśniach i ścięgnach. Główną funkcją ochronną jest zapobieganie inwazji zewnętrznych czynników patogennych, które mogłyby się dostać do organizmu. Funkcja kontrolowania jest ujęta w utrzymywaniu krwi w narządach krwionośnych oraz tworzenie odpowiedniej ilości wydzielin jak pot, mocz, sok żołądkowy i płynów seksualnych. Przekształcanie natomiast sprawia, że nasz organizm zmienia się na skutek metabolizmu np. przekształcania pożywienia w składniki odżywcze i produkty przemiany materii ("odpadki").

Qi Oddziedziczona a Qi Nabyta

Wg TCM w toku naszego życia do utrzymywania naszych ciał używamy 2 rodzajów energii qi:

1. Prenatalna (Oddziedziczona) Qi - jest to energia, z którą się rodzimy, a którą otrzymaliśmy od naszych rodziców. Jest ona powiązana z naszym DNA i RNA, a na poziomie duchowym możemy powiedzieć, że jej ilość (zapas) i jakość jest wynikiem naszej karmy. Zawiera ona w sobie zarówno Jing/esencję jak i Yuan Qi (pierwotną Qi) i są one zmagazynowane w nerkach. Słaby poziom Jingu u dzieci może doprowadzić np. do słabego rozwoju kości, wolnego uczenia się i słabej koncentracji.

   Funkcjami Yuan Qi są: sprzyjanie i stymulowanie funkcjonalnych aktywności organów wewnętrznych oraz zapewnienie bazy do produkcji Zheng Qi. Niedostatek Yuan Qi może doprowadzić do słabego rozwoju Postnatalnej Qi. Siedzibą Yuan Qi jest Ming Men czyli tzw. "Brama Życia" punkt znajdujący się pomiędzy naszymi nerkami.

2. Postnatalna (Nabyta) Qi - jest to energia, która wytwarzamy w toku naszego życia z wdychanego powietrza, pożywienia, które spożywamy oraz w ramach treningu qigong. Jest ona głównie powiązana z narządami takimi jak płuca i śledziona. Jeśli nasze nawyki żywieniowe i oddechowe są prawidłowe i mądre, a nasza praktyka qigong mocna wówczas wytwarzamy nadwyżkę Postnatalnej Qi, którą możemy uzupełnić naszą Prenatalną Qi.

   W ramach Postnatalnej Qi mamy następujący podział energii Qi:

   1. Gu Qi - energia, którą pobieramy z pożywienia. W produkcji tej energii ważne jest, aby jedzenie/napoje były dobrej jakości, a śledziona i żołądek były zdrowe i mocne. Słaby poziom tej energii może doprowadzić do wzdęć, częstego zmęczenia/znużenia, utraty apetytu itd.

   2. Kong Qi - energia, którą pobieramy z powietrza. W produkowaniu tej energii ważne jest dobrej jakości, świeże powietrze i praktyka prawidłowego, zdrowego oddychania.

   3. Zong Qi (zwana też Sercową Qi lub Gromadzącą się Qi), która jest połączeniem Gu Qi i Kong Qi. Energia ta odżywia serce i płuca. Wspomaga płuca w ich funkcji oddychania oraz cyrkulację energii w ciele. Wspiera serce w procesie krążenia krwi w narządach krwionośnych. Siedzibą tej energii jest klatka piersiowa. Wyczerpanie tej energii może doprowadzić do niskiego poziomu energii qi w ciele, słabego głosu i słabego krążenia krwi.

   4. Zheng Qi (zwana też Prawdziwą Qi), która zawiera zarówno Ying Qi (Odżywczą Qi) - to energia płynąca w meridianach jak i Wei Qi (Ochronną Qi). Zheng Qi powstaje w klatce piersiowej i jest rozprzestrzeniana po organizmie poprzez oddychanie.

      Ying Qi odżywia nasze organy wewnętrzne oraz pomaga w produkcji krwi. Krąży w głównych meridianach oraz łącząc się z krwią, płynie także wraz z nią w naczyniach krwionośnych. Jest to ten rodzaj energii qi, na który wpływamy stosując akupunkturę.

      Wei Qi ogrzewa powierzchnię skóry, reguluje temperaturę ciała poprzez otwieranie i zamykanie porów skóry. Wei Qi przepływa pomiędzy skórą a mięśniami (nie w meridianach) oraz poprzez stawy. Nie tylko chroni ona przed chorobami, lecz także reguluje pracę gruczołów potowych i porów oraz dostarcza składniki odżywcze skórze, włosom i mięśniom. Krążenie Wei Qi jest zależne od pracy płuc. Ludzie z niskim poziomem tej energii łatwo "łapią" przeziębienia oraz mają problem z regulacją temperatury ciała np. zimne dłonie i stopy. Wei Qi energetyzuje i utrzymuje w dobrej kondycji zdrowotnej skórę, leżące pod nią mięśnie oraz ścięgna, zatem od niej właśnie w dużej mierze zależy sprawność aparatu ruchowego człowieka, odporność na infekcje oraz sprawność procesów leczenia w przypadku uszkodzenia zewnętrznej powłoki ciała lub jej schorzeń (łupież, liszaj, uczulenie, rany skóry itp.).

      Proces tworzenia się "ludzkiej qi" można w uproszczeniu opisać tak, iż pożywienie i powietrze są przetwarzane wewnątrz organizmu, po czym wyprodukowana energia qi rusza poprzez meridiany, a następnie wypływa na zewnątrz meridianów, jako ochrona ciała. Opisując dokładniej ten proces: system organów śledziona-żołądek produkują z pożywienia Gu Qi (część składników powstałych w procesie przetwarzania pożywienia jest przetwarzana także w krew). Poprzez płuca i oddech skórny wytwarzamy z powietrza Kong Qi. Energia z pożywienia (Gu Qi) jest wysyłana do klatki piersiowej gdzie miesza się z energią wytworzoną z powietrza (Kong Qi) produkując w ten sposób Zong Qi. Odnosząc to do Zachodniej fizjologii można powiedzieć, że w tym momencie następuje natlenienie krwi w płucach. Dzięki wsparciu Yuan Qi (Pierwotnej Qi zgromadzonej w nerkach) Zong Qi jest przekształcana w Zheng Qi (Prawdziwą Qi) - jej aspekt Yin czyli Ying Qi (która krąży w meridianach) a jej aspektem Yang to Wei Qi (która chroni nas od zewnętrznych czynników chorobotwórczych w tym nie tylko bakterii, wirusów, ale też tworzy naturalną barierę hamującą skutki nadmiernego wpływu od zewnątrz gorąca, zimna, wilgoci i suchości).

Energia Qi a system narządów Zang Fu

W systemie narządów Zang Fu mamy różne rodzaje energii qi, odnoszących się do jednego z zawartych w tym systemie narządów. I tak energia Qi Śledziony jest odpowiedzialna głównie za przetwarzanie i transport (pożywienia, płynów). Energia Qi Płuc zarządza oddychaniem i głosem. Energia Qi Wątroby jest odpowiedzialna za przepływ (bez przeszkód) energii emocjonalnej. Energia Qi Serca zarządza cyrkulacją krwi w naczyniach krwionośnych. Energia Qi Nerek powiązana jest z pierwotną energią qi, którą otrzymaliśmy od swoich rodziców.

Ognista i Wodna Qi

Serce jest powiązane z elementem ognia (nie chodzi o fizyczny ogień tylko jego znaczenie wg TCM), który odnosi się do ruchu, dynamizmu czyli ma naturę yang. Nerki są powiązane z kolei z elementem wody, który z kolei wiąże się z brakiem ruchu, ale zarazem opanowaniem. Jest więc w swej naturze yin. Ogień serca jest zwany Cesarskim Ogniem. Yang ogień serca schodzi ogrzać yin wodę nerek, z kolei yin nerek idzie do góry odżywić yang serce. Serce i nerki nieustannie się komunikują ze sobą. Jeśli yin nerek jest słabe może doprowadzić to do nadmiernej aktywności ognia serca (efekt np. bezsenność, niepokój, rozpalone rumieńce na policzkach, nocne poty). Jeśli ogień serca nie zejdzie do nerek, to ogień ten może doprowadzić do uszkodzenia nerek, a w rezultacie ich woda nie pojawi się. Ta wzajemna "alchemia"/wymiana qi nerek i serca ma wpływ także na pozostałe narządy. Jeśli yin nerek nie odżywi yin wątroby, to qi wątroby może wznieść się za bardzo i spowodować w rezultacie bóle głowy i rozdrażnienie nerwowe/psychiczne. Jeśli qi serca nie zejdzie, to qi płuc również może zacząć mieć problem ze schodzeniem w dół, co może przejawiać się w rezultacie kaszlem, krztuszeniem się i astmą. Qi serca i nerek ma także wpływ na funkcjonowanie śledziony i żołądka w ich trawieniu, przekształcaniu/ transmutowaniu treści pokarmowej oraz jej transporcie.

W treningu qigong stymulujemy ruch ognistej qi serca i wodnej qi nerek poprzez naszą świadomość połączoną z odpowiednim oddechem.

8 Cudownych Meridianów

TCM uważa, że 8 Cudownych Meridianów reprezentuje najgłębszy poziom energetycznej struktury ciała. Są one pierwszą zewnętrzną formą tej złożonej struktury i płynie w nich głównie Yuan Qi czyli energia oddziedziczona po rodzicach, odnosząca się do naszego genetycznego dziedzictwa. Powyższe meridiany funkcjonują także jako obszerny rezerwuar tejże energii, z którego 12 głównych meridianów może zaczerpnąć i uzupełnić braki qi w przypadku powstanie jego niedoboru poprzez nieumiarkowane wykorzystanie jej zasobów płynących w tych 12-u meridianach.

8 Cudownych Meridianów nazywane są także 8-oma Niezwykłymi Naczyniami, 8 Wspaniałymi Meridianami i 8-oma Nieregularnymi Meridianami. Opis funkcji 8 Cudownych Meridianów znajdzie Czytelnik w artykule "Bioenergetyka i oddziaływanie ćwiczeń Shaolin Ba Duan Jin" autorstwa Sławomira Pawłowskiego opublikowanego na stronie www.shaolinqigong.pl. Według wewnętrznej "alchemii" w treningu qigong najważniejszymi meridianami są Du, Ren, Chong i Dai. Du Mei ciągnie się od końca kości ogonowej w górę kręgosłupa, a kończy się w górnej części ust. Ren Mei biegnie od krocza do góry poprzez frontowo-centralną część torsu aż do dolnej części ust. Chong Mei przebiega głęboko w ciele pionowo do góry wzdłuż kręgosłupa. Można powiedzieć, że jest naszym rdzeniem energetycznym. Dai Mei umieszczony jest wzdłuż naszej talii i jest jedynym poziomo biegnącym meridianem człowieka. Jest pewnego rodzaju energetycznym "pasem" trzymającym pozostałe pionowo biegnące meridiany, i na jego poziomie znajduje się biologiczny środek ciężkości ciała. W praktyce qigong Kan/Li uczymy się kontaktować Dai Mei z energią planet, gwiazd, galaktyk, a następnie łączymy się w dół z rdzeniem Ziemi.

Świadomość/Oddech/Qi

Celem głównym treningu qigong jest doskonalenie naszej życiowej energii qi zarówno pod względem jej przepływu w ciele jak i jej jakości oraz ilości. Z kolei główną zasadą treningu qigong jest podążanie energii qi w zgodzie z naszą uwagą. Tam gdzie umiejscowimy naszą świadomość - tam w ślad za nią podąża i gromadzi się nasza energia życiowa qi. Podobna zasada przyświeca systemom jogi hinduistycznej i buddyjskiej. Wyraża się ona w słowach: "Prana (energia) podąża za citta (umysłem)".

Oddech jest "przewodem" łączącym świadomość z energią qi. Od początku treningu qigong uczymy się, aby nasza uważność spoczęła na procesie wdychania i wydychania - gdyż w ten sposób nasz umysł stapia się z ruchem i oddechem w jedność. To z kolei sprawia, że rozwijamy zdolność mentalnego skupiania się oraz świadomego kierowania cyrkulacją energii qi podążającej za skupionym umysłem. Poprzez rozwijanie połączenia energii qi i świadomości nasz fizyczny oddech staje się z czasem (poprzez lata praktyki) coraz bardziej subtelny, aż stanie się ponownie oddychaniem tzw. "embrionalnym". Oddychanie "embrionalne" sprawia, że możemy pobierać energetyczne "pożywienie" bezpośrednio do ciała/umysłu niezależnie od fizycznego procesu oddychania.

Oczyszczanie strumienia qi w meridianach

Wszystkie rodzaje/formy qigongu mają za cel w ten lub inny sposób otwarcie, zbalansowanie i oczyszczenie strumienia qi w meridianach. Wg buddyzmu energetyczne blokady, które posiadamy sprawiają, że oprócz chorób fizycznych mamy także zaburzone widzenie świata i nas samych. Manifestują się one na poziomie umysłu jako pewnego rodzaju "zaciemnienia" np. w formie negatywnych emocji, które są tak silne, że tracimy nad nimi kontrolę. Mogą się też przejawiać jako pewnego rodzaju negatywne nawyki myślowe, które mają wpływ oczywiście też na nasze postępowanie. Stopniowo usuwając blokady energetyczne sprawiamy, że powoli nasz najsubtelniejszy umysł zdobywa pełną kontrolę nad negatywnymi emocjami i potrafimy coraz pełniej i przejrzyściej ujrzeć pełnię wszystkich naszych poziomów istnienia, czego życzę sobie oraz wszystkim Czytelnikom :-).

Powrót do spisu treści

Strona została przygotowana przez Tomasza Grycana.

Wszelkie pytania i uwagi dotyczące serwisu "Neijia" proszę przesyłać na adres:

Uwaga! Zanim wyślesz e-mail, przeczytaj dokładnie F.A.Q.

Powrót do strony głównej.