POLSKA KOMISJA KENDO Członek Międzynarodowej i Europejskiej Federacji Kendo Siedziba: 94-316 Łódź, ul. Saperów 1A tel./fax (0-42) 634-70-84, 634-01-38; e-mail: kendo@kendo.pl Sekretarz: 02-776 Warszawa, ul. Dereniowa 9 m.21 tel. (0-22) 644 69 64; e-mail: witek@manga.com.pl http:// www.kendo.pl

KURS SĘDZIOWSKI W BRUKSELI (EKF/IKF)
Wykład szefa delegacji japońskiej, Goto-sensei

(Piątek 9 lutego - niedziela 11 lutego 2001 r.)

Wstęp

Dużym problemem ostatnich lat jest tzw. "nieporządne kendo" (kendo-no midare). Oznacza to, że najważniejszym celem kendo stało się "zwycięstwo". Faktycznie, zawodnicy powinni zwyciężać w turniejach. Powstaje jednak poważne pytanie: "jak prawidłowo zwyciężać".

Sprowadzając to do konkretów, są dwa zasadnicze pytania: jak się bronić i jak walczyć w tsuba-zeriai. Zachodzi podejrzenie, że wiele osób "odpuszcza" pierwszą kwestię i nie dba o prawidłową postawę. Wygląda na to, że zawodnicy zadają powyższe pytania, popychani wyłącznie chęcią zwycięstwa. Warto jednak pamiętać, że kendo to nie "technika" (jutsu), lecz "doktryna" (do/michi). Kendo należy więc "ćwiczyć całym sercem".

Słynny szermierz Toranosuke Shimada nauczał w latach pięćdziesiątych XIX wieku: "Miecz jest jak serce. Jeśli masz prawe serce, twój miecz też będzie prawy. Dlatego najpierw musisz poznać drogę serca, zanim wejdziesz na drogę miecza (Ken wa kokoro nari, kokoro tadashi karazareba ken mata tadashi karazu, ken wo manaban to hossuru monoha mazu kokoro wo manabubeshi)". Tak też wyglądają ideały kendo: prawidłowe serce, prawidłowa postawa moralna, prawidłowy wygląd, prawidłowe zachowanie. Wszystko to ma związek z kształtowaniem własnego charakteru (ningen kisei).

Gdy zaczynałem ćwiczyć kendo, uczono mnie, że moja lewa dłoń jest jak serce. Mój nauczyciel wyraźnie podkreślał, że wygram tylko wtedy, kiedy nauczę się panować nad lewą ręką. Są poza tym "cztery choroby" (shikai) serca: zaskoczenie, niepokój (strach), niepewność i wahanie. Jeśli ktoś jest dotknięty jedną z tych chorób, traci heijoshin (stabilność lub równowagę serca) i nie potrafi prawidłowo przemyśleć swojego zachowania. Moim zdaniem takie problemy spowodowane są niestabilnością lewej dłoni.

Wszyscy wiemy, że tsuba zeriai powinno być wyjątkiem w kendo, bowiem najważniejszy w walce jest odpowiedni dystans, w którym kensen porusza się po linii środka ciała, co z kolei umożliwia prawidłową technikę.

Niestety podczas walki sportowej, wielu zawodników zbyt długo walczy w tsuba-zeriai. Tsuba-zeriai stało się zjawiskiem powszechnym, chociaż jest zupełnie nieprawidłowe. Tsuba-zeriai powinno być chwilową szansą do następnego ataku, nie zaś odpoczynkiem czy zyskaniem na czasie.

Ostatecznym celem shiai (walki) wcale nie jest zwycięstwo. Shiai to po japońsku dosłownie: "próba sił". Prawdziwym celem shiai jest pobieranie nauki na przyszłość. Niestety, we współczesnym kendo łatwiej jest to powiedzieć niż zrozumieć.

Kendo nie może być postrzegane wyłącznie jako sport, zwłaszcza wówczas, kiedy traktujemy je jako wkład japońskiej tradycji w kulturę współczesnego świata. Choćby właśnie dlatego instruktorzy i sędziowie powinni pełnić ważniejszą rolę niż zawodnicy.

Raptowny rozwój chaotycznego kendo w dużej mierze jest skutkiem niewłaściwego sędziowania. Ludzie o płytkim umyśle nie są dobrymi sędziami. Każdy arbiter musi wyraźnie zdawać sobie sprawę, że jego decyzje kształtują wizerunek kendo. Brzmi to może przesadnie, ale taka jest prawda.

Obowiązki sędziego

Obowiązkiem sędziego jest prawidłowe wskazanie zwycięzcy. W tym aspekcie niezwykłej wagi nabiera kwestia prawidłowego określenia yuko datotsu (ciosu punktowanego), w sposób czytelny, zrozumiały i zgodny z przepisami.

Kwalifikacje sędziego

Strona mentalna:

1. Uczciwość i brak partykularyzmu.
   Oznacza to, że nie wolno kierować się emocjami i upodobaniami. Nie wolno także sędziować według własnego widzimisię.
2. Rzeczowość, stanowczość i szczerość.
   Praca sędziego wymaga szybkości w podejmowaniu decyzji. Niezbędna do tego jest chłodna rzeczowość i trzeźwość oceny sytuacji. Aby podjąć właściwą decyzję, sędzia musi być całkowicie pewny siebie.
3. Konsekwencja.
   Konsekwentnie należy przestrzegać zasad sędziowania. Nie wolno sędziować "od przypadku do przypadku".

Strona techniczna:

1. Szeroka wiedza o technicznych i logicznych aspektach kendo.
   Cios zaliczony to "punkt" a nie "trafienie". Dla dobrego sędziowania niezbędna jest szczegółowa znajomość zasad i przepisów kendo.
2. Znajomość całego regulaminu walki.
   Zawody toczą się w myśl regulaminu. Sędzia musi znać regulamin tak dobrze, jak policjant zna kodeks drogowy. Policjant nie może kierować ruchem bez znajomości kodeksu drogowego. Jest to zbyt niebezpieczne. Znajomość regulaminu pozwala na szybkie podjęcie decyzji.
3. Długoletnia praktyka i doświadczenie.
   Wiedza teoretyczna jest ciężko przekładalna na praktykę. Sędzia musi ciągle trenować, żeby zdobyć właściwe doświadczenie.

Strona zdrowotna:

1. Zdrowie i siła fizyczna.
   Uważa się, że stres związany z sędziowaniem powoduje duże zmęczenie psychiczne. Sędzia musi być zdrowy i silny, żeby zapanować nad wspomnianym stresem. Ludzie słabego zdrowia lub słabej kondycji fizycznej sami powinni zrezygnować z sędziowania.
2. Dobry wzrok i słuch.
   Sędzia przyznaje punkt, polegając na swoim wzroku, słuchu i "szóstym zmyśle", wyrobionym wskutek długoletniego doświadczenia. Ci, którzy nie posiadają w/w cech, sami powinni zrezygnować z sędziowania, bo nie są w stanie odpowiednio szybko reagować.
3. Komunikatywność.
   Sędzia ogłasza decyzję nie tylko wizualnie - poprzez znak chorągiewką - ale także werbalnie. Komunikat słowny o przyznaniu punktu musi być wyraźnie słyszalny dla zawodników i dla publiczności.

To są minimalne kryteria dobrego sędziowania. Wiele jeszcze musicie się nauczyć. Mam nadzieję, że w dalszym ciągu będziecie pilnie ćwiczyć i studiować.

Najważniejsze zasady sędziowania

Do sędziowania niezbędna jest rzetelna i szczegółowa znajomość zasad i przepisów walki sportowej (punktowanej). To właśnie stanowi podstawę zawodów.

Cztery najważniejsze punkty:

1. Sędzia powinien czuwać nad prawidłowym przebiegiem zawodów, co jest możliwe wtedy i tylko wtedy, kiedy walki przebiegają zgodnie z metodą nauczania i poszanowaniem dla zasad i reguł.
2. Sędzia swoją postawą i znajomością rzeczy powinien pogłębiać swój autorytet i poszanowanie wobec siebie.
3. Sędzia powinien z całkowitą pewnością siebie decydować o przyznaniu punktu.
4. Sędzia powinien skrupulatnie wychwytywać wszelkie przewinienia i po pierwsze, właściwie interpretować tsuba-zeriai i wakare, po drugie, nie dopuszczać do nieuzasadnionych przerw w walce.

Wyjaśnienia najważniejszych kwestii w sposobie sędziowania

Chciałbym dzisiaj wyjaśnić kilka najważniejszych kwestii i odpowiedzieć na najczęściej powtarzające się pytania dotyczące regulaminu walki.
Obecnie obowiązujące przepisy walki weszły w życie sześć lat temu. Wszyscy jednak widzimy, że sam regulamin nie wystarcza, żeby być dobrym sędzią. Najważniejsze jest doświadczenie.
Słyszymy często: "Nie mogę ćwiczyć, ale mogę sędziować." To profanacja funkcji sędziego i wysiłku zawodników.
Zawodnicy dają z siebie wszystko. Ich "śmierć" lub "życie" zależy od decyzji sędziego, a więc sędzia obciążony jest ogromną odpowiedzialnością. Jeśli ktoś z was ma długą przerwę w ćwiczeniach, to nie powinien sędziować.
Japoński znak shimpan (sędzia) oznacza rzetelność decyzji. Sędziowanie opiera się na przepisach i podstawowych ideałach kendo. Niełatwo to wprowadzić w życie. Dlatego też należy pilnie studiować i analizować regulamin zawodów. Kwestie sporne trzeba rozwiązywać w oparciu o ideały kendo.
Teraz wyjaśnię wspomniane wyżej cztery podstawowe zasady. Podstawowe, to wcale nie znaczy, że jedyne. Słowo "podstawowe" podkreśla ich niezwykłą wagę w kwestii sędziowania.

Kendo wywodzi się z dawnej szermierki bojowej kenjutsu. W ciągu wielu lat zostało usystematyzowane i dopasowane do wymogów współczesnego społeczeństwa. Dawny aspekt bojowy we współczesnym kendo przekształcił się w wychowawczą funkcję "kształtowania charakteru".

Z tego też względu, sposób myślenia, techniki i metody treningu kendo są ściśle związane z metodą wychowawczą wspomnianego kształtowania charakteru. Oczywistą jest też dokładna znajomość wszystkich przepisów walki i sędziowania.

Niestety, obecne zawody nie pełnią funkcji wychowawczej. Obserwujemy zbyt wiele problemów. Prawdopodobnie znów zmienimy przepisy, żeby wyeliminować część nieporozumień. Z drugiej strony, zbyt wielka liczba zakazów sprawi, że zniknie prawdziwy duch kendo. Zwycięstwo w walce będzie uzależnione od zakazów i fauli.

Dla prawidłowego przebiegu zawodów niezbędna jest nauka prawidłowego kendo i Nihon Kendo Kata. Dlatego też sposób walki powinien być wynikiem odpowiedniej metody nauczania. Zawody będą prawidłowe, jeżeli będziesz prawidłowo uczył.

Nie da się rzetelnie i autorytatywnie sędziować bez szczegółowej znajomości przepisów walki i zasad sędziowania. Niedouczony sędzia jest jak policjant nie znający kodeksu drogowego. Źle wykonuje swoją funkcję, wprowadza chaos i dopuszcza do niebezpiecznych sytuacji.

W kendo jest tak samo. Jeżeli nie znasz zasad, nie powinieneś być sędzią. Krótko mówiąc, bez znajomości regulaminu nie rozwiążesz żadnych problemów.

Podczas sędziowania trzeba dokładnie rozróżniać "uderzenie" i "cios prawidłowy". To zaś wymaga zrozumienie teorii i podstawowych zasad kendo. Nie wolno poddawać się uczuciom. Nie wolno myśleć o pokrewieństwie z zawodnikiem. Niezbędna jest uczciwość i żelazna konsekwencja.

Decyzje podejmowane są błyskawicznie. To wymaga niezachwianej wiary w siebie. Dzięki treningom i doświadczeniu można stać się dobrym i poważanym sędzią.

Ważny cios to cios zadany z zachowaniem ki ken tai itchi (por. art.12).

W innych dyscyplinach sportu liczy się przede wszystkim zwycięstwo. W kendo równie ważna jest siła ciosu, aspekty techniczne i sposób wykonania (cięcie lub pchnięcie).

Sędzia analizuje przebieg całego ataku, od momentu rozpoczęcia akcji do jej zakończenia postawą zanshin.

Ocena właściwego "ducha walki" i postawy zależy od osobistego doświadczenia i wiedzy sędziego, dlatego też konieczna jest ciągła praktyka.

To z winy sędziów kendo przekształciło się z "budo" w "sport", bo sędziowie przykładali zbyt wielką wagę do samego momentu ataku. Nie analizowali całej akcji.

Taki sposób postępowania może być powiązany z obecnością widzów. Z jednej strony jest to obawa przed krytyką, z drugiej - chęć popisania się przed publicznością.

W odróżnieniu od innych sportów, punkt w kendo jest wynikiem doskonałego ataku. Najważniejszy jest sposób wykonania akcji.

Chciałbym tutaj konkretnie wyjaśnić pojęcie "ważnego ciosu". Po pierwsze, istotna jest zależność pomiędzy ruchem ciała i shinai w chwili, kiedy przeciwnik stwarza okazję do ataku lub sam zamierza zaatakować.

Po drugie, cała akcja musi być zakończona przyjęciem naturalnej i stabilnej postawy. Tylko wtedy można sędziować od A do Z.

Nie jest to łatwe zadanie, ale z drugiej strony, te właśnie trudności stanowią o charakterze kendo. Dobry sędzia rozumie je i zna ideały kendo. Jego zadanie jest znacznie cięższe niż rola zawodników.

Decyzja o przyznaniu ważnego punktu stanowi esencję kendo. Chcę, żebyście o tym wyraźnie pamiętali.

Tu chciałbym szczegółowo omówić niepotrzebne tsuba-zeriai i nieuzasadnione przerwy w walce.

Podstawowe wyjaśnienie tsuba-zeriai jest opisane w skrypcie dla instruktorów grup młodzieżowych (wydanym przez ZNKR).

Zdarza się jednak podczas zawodów, że sędziowie nie umieją poprawnie zinterpretować tego przypadku.

Decyzja odnośnie przypadkowego lub zamierzonego tsuba-zeriai powinna opierać się na zasadach opisanych w skrypcie i na własnym doświadczeniu sędziego.

Głównym założeniem art. 29.4 jest przypisanie właściwej techniki do tsuba-zeriai i chęć wyeliminowania zamierzonego tsuba-zeriai. Akcja zawodników powinna sprowadzać się do hiki-waza lub "zamierzonego odejścia".

Niestety, najczęstszym widokiem jest pasywne tsuba-zeriai, nie zakończone żadną techniką. Skrzyżowane shinai uniemożliwiają zachowanie prawidłowej postawy, a co za tym idzie, zanika motywacja zawodników do zadania prawidłowego ciosu.

Wyjście z tsuba-zeriai musi być wykonane jednym płynnym ruchem, a nie stopniowo. Przewinieniem jest więc zarówno powolny ruch zawodników, jak i długotrwałe tsuba-zeriai, nie poparte staranną obserwacją przeciwnika. Brak chęci do ataku to zwykła strata czasu.

Prawidłowe tsuba-zeriai stanowi bardzo wygodny moment do ataku. Mobilizuje do walki. Zawodnicy powinni widzieć, czym naprawdę jest tsuba-zeriai i jak je wykorzystać. Znać i rozumieć - na tych kryteriach oparta jest komenda "wakare".

Na koniec chciałbym wspomnieć o nieuzasadnionych przerwach w walce.

Na turniejach często się zdarza, że jeden z zawodników prosi o przerwę w walce. Powoduje to niepotrzebne zatrzymanie pojedynku. Sędzia główny (shushin) beztrosko wstrzymuje walkę, nie pytając o zasadnicze przyczyny.

Zgodnie z art.11, zawodnik może poprosić o przerwę w walce tylko w razie wypadku lub kontuzji. Zgodnie z art. 29.5 sędzia decyduje, czy przerwa jest uzasadniona. Jeśli nie jest, traktuje to jako przewinienie.

Znam kilka sytuacji, sankcjonujących przerwę: zagrożenie, kontuzję, zgubienie shinai, pęknięcie shinai, itd. Nieco bardziej skomplikowany jest przypadek, w którym zawodnik nie ma możliwości, aby prawidłowo trzymać shiani. Nie wolno przerywać starcia, jeżeli "winowajca" nie robi nic, żeby znaleźć wyjście z niekorzystnej dla siebie sytuacji.

Sędzia musi dokładnie wiedzieć, kiedy interweniować, a zawodnicy nie mogą rządzić przebiegiem walki według własnych upodobań.

Przekład z angielskiego Witold Nowakowski
Oryginał na stronie: www.ekf-eu.com

Powrót do spisu treści

Strona została przygotowana przez Tomasza Grycana.

Wszelkie pytania i uwagi dotyczące serwisu "Neijia" proszę przesyłać na adres:

Uwaga! Zanim wyślesz e-mail, przeczytaj dokładnie F.A.Q.

Powrót do strony głównej.